آیا چشم زدن واقعیت دارد ؟

چشم زخم

پرسش: 

آیا چشم زدن و چشم زخم حقیقت دارد؟ آیا روایتی وارد شده است؟

پاسخ: 

بسیاری از مردم معتقدند در بعضی از چشم‏ ها اثر مخصوصی است که وقتی از روی اعجاب به چیزی بنگرند، ممکن است آن را از بین ببرد یا در هم بشکند و اگر انسان است، بیمار یا دیوانه کند. مردم این گونه افراد را شور چشم می‏نامند و از آنها اجتناب می‏کنند.

این مسئله از نظر عقلی امر ممکنی است، چه این که بسیاری از دانشمندان امروز معتقدند در بعضی از چشم‏ها نیروی مغناطیسی خاصی نهفته شده که کارایی زیادی دارد، حتی با بهترین و ممارست می‏توان آن را پرورش داد. خواب مغناطیسی از طریق نیروی مغناطیسی چشم‏ها است. در دنیایی که اشعه لیزر (که شعاعی است نامریی) می‏تواند کاری کند که از هیچ سلاح مخربی ساخته نیست، پذیرش وجود نیرویی در بعضی از چشم‏ها که از طریق امواج مخصوص در طرف مقابل اثر بگذارد، چیز عجیبی نخواهد بود.
 تفسیر نمونه، ج ۲۴، ص ۴۲۷٫

در آیات و روایات اسلامی نیز تعبیرات مختلفی دیده می‏شود که وجود چنین امری را اجمالاً تأیید می‏کند. از همه مهم‏تر این که در قرآن کریم آمده است: “و ان یکاد الذین کفروا لیزلقونک بأبصارهم لمّا سمعوا الذکر“. سوره قلم (۶۸) آیه ۵۱٫

معنای آیه شریفه این است: “محققاً آنها که کافر شدند، وقتی قرآن را شنیدند، نزدیک شد با چشم‏های خود تو را به زمین بیندازند، یعنی با چشم زخم خود تو را بکشد”.

مراد به طوری که همه مفسران گفته‏اند:

چشم زدن است، که نوعی از تأثیرات نفسانی است و دلیلی عقلی بر نفی آن نداریم، بلکه حوادث خود چشم زدن را تأیید می‏کند.
 تفسیر المیزان، ج ۲۰، ص ۸۶٫

احادیث بسیاری درخصوص چشم زدن و چشم زخم در کتب روایی ذکر شده که به ذکر برخی از آنها بسنده می‏کنیم:

۱ – پیامبر اکرم‏ صلی الله وعلیه وآله: “چشم، مرد را به قبر و شتر را به دیگ درآورد”.
 سوره قلم (۶۸) آیه ۵۱٫

۲ – پیامبرصلی الله وعلیه وآله برای امام حسن‏ علیه‏السلام “رقیه” گرفت. “رقیه” دعاهایی است که می‏نویسند و افراد برای جلوگیری از چشم زخم با خود نگه می‏دارند و آن را تعویذ نیز می‏گویند،

و این دعا را خواند: “أعیذکما بکلمات التامه و أسماء الله الحسنی کلّهما عامه، من شر السامه و الهامه و من شر کل عین لامه، و من شر حاسد اذا حسد؛ شما را به تمام کلمات و اسمای حسنای خداوند، از شر مرگ و حیوانات موذی و چشم بد و حسود (آن گاه که حسد ورزد) می‏سپارم”،

سپس پیامبرصلی الله وعلیه وآله فرمود: “چنین حضرت ابراهیم برای اسماعیل و اسحاق تعویز نمود”.
 بحارالانوار، ج ۶۰، ص ۱۸، ح ۷٫

۳ – در نهج البلاغه آمده است: “العین حق و الرقی حق؛ چشم زخم حق است و توسل به دعا برای دفع آن نیز حق است”.
 نهج البلاغه، کلمات قصار جمله ۴۰۰٫

به هر حال در روایت متعددی تصریح شده که چشم زدن حق است، با تعبیر “العین حق” اما قبول چشم زخم و چشم زدن به این معنا نیست که به کارهای خرافی و اعمال عوامانه در این گونه موارد پناه برده شود که هم برخلاف دستور شرع است و هم سبب شک و تردید افراد ناآگاه در اصل موضوع است و تأثیر نامطلوبی در اذهان مردم می‏گذارد.